تأثیر کلام امام علی (ع) در اشعار ابوالعتاهیه

ادیبان و صاحب نظران را اعتقاد بر این است که ابوالعتاهیه (213 یا 209ـ30) خداوندگار و قافله سالار شعر زهد عربی است و اشعار زاهدانه ی او بر پیشانی شعر زهد عربی قرار دارد. ابداع و نوآوری او در اشعار زاهدانه، موجب تفاسیر مختلفی از سوی محققان شده است؛ چندان که گروهی، او را متأثر از حسن بصری، برخی او را وام دار اندیشه های مانوی و بودائی دانسته و عده ای از صاحب نظران نیز ریشه ی زهدیات او را در فرهنگ ایرانی جستجو کرده اند. در این تحقیق، با مقایسه ی تطبیقی بین کلام علی (ع) و اشعار ابو العتاهیه، نشان می دهیم که او بر خوان ادب علی (ع) نشسته و در سایه‌سار آن بالیده و تنفس کرده، به گونه ای که حکمت های روح افزای علی (ع)، دست کم در قالب (حل یا تحلیل) در 7 بیت از اشعار او بدون تغییر واژه، از کسوت نثر به لباس نظم درآمده است؛ به علاوه، واژگان کلام علی (ع) را در لایه های کلام خود گنجانده و در طرز سخن، نکته ها آموخته، تشبیهات و مضامین بسیاری را از نهج البلاغه، در نسج اشعار خود جاری ساخته است. از نتایج این تحقیق، تبیین یکی از جنبه های عمق و اعتلای کلام علی (ع)، یعنی سیطره ی بی مانند و تأثیر گسترده بر ادب عربی است. دیگر اینکه کلام علی (ع)، قبل از گردآوری نهج البلاغه، در بین ادیبان و سخن سنجان بزرگی چون ابو‌العتاهیه، معروف و شناخته شده بوده است.